بررسی تفاوت‌های استاندارد، کد و اسپسیفیکیشن

بررسی تفاوت‌های استاندارد، کد و اسپسیفیکیشن

در این مقاله به بررسی تفاوت‌های استاندارد، کد و اسپسیفیکیشن در اسناد مهندسی خواهیم پرداخت. بسیاری از افراد که در شاخه‌های مهندسی مشغول به فعالیت هستند کم و بیش از اسناد مهندسی، برای پیشبرد پروژه‌های مهندسی بهره می‌برند اما تفاوت‌های استاندارد، کد و اسپسیفیکیشن را ممکن است به خوبی درک نکنند و این در حالی است که دانستن این مهم بسیار حیاتی می‌باشد. در این مقاله قصد داریم به طبقه‌بندی انواع اسناد مهندسی بپردازیم و آن‌ها را به زبان ساده برای دوستان توضیح بدهیم.

استاندارد چیست؟

استاندارد و به انگلیسی Standard، به عنوان مجموعه‌ای از تعاریف و دستورالعمل‌های فنی یا به زبان ساده‌تر دستورالعمل چگونگی انجام کار است که برای طراحان و سازندگان تعریف شده است. استاندارد، تمام الزامات لازم برای محصول، خدمات و عملیات را فراهم می‌کند.
یک طراح از استاندارد برای طراحی محصول استفاده می‌کند و یک تولید کننده از استاندارد برای تولید محصول استفاده می‌کند.
استاندارد به عنوان یک زبان مشترک برای تعریف کیفیت و ایجاد معیارهای ایمنی برای محصول عمل می‌کند. ASTM ،API و ISO از جمله سازمان‌هایی می‌باشند که در نگارش برخی از استاندارد‌ها فعالیت داشته‌اند. ASTM بیش از ۱۲٬۰۰۰ استاندارد دارد که همه چیز را پوشش می‌دهد و اگر به سایت ASTM مراجعه کنید، گفته شده است که از اسباب‌بازی تا صنایع هواپیمایی استانداردهایی را فراهم کرده‌اند!.

چرا استاندارد مورد نیاز است؟

بیایید شارژر تلفن همراه را مثال بزنیم. اگر در ایالات‌متحده آمریکا هستید و به هند سفر می‌کنید، برای استفاده از شارژر خود به مبدل نیاز دارید. این به این دلیل است که هر دو کشور از استانداردهای متفاوتی برای پریز برق پیروی می‌کنند. اما کابل‌های USB چون طبق استانداردهای جهانی یکسان ساخته شده‌اند، تفاوتی نخواهند داشت.
حال اگر در مقیاس بزرگ‌تری بخواهیم این مسئله را مورد برسی قرار بدهیم می‌توانیم این مثال را ارائه دهیم. در فرآیند مونتاژ یک خودرو اجزای مختلفی که می‌توانند در کشورهای مختلف تولید شده باشند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای این‌که یک خودرو به‌درستی کار کند قطعات مختلف علاوه بر این‌که باید در کنار هم به‌درستی قرار بگیرد باید تطابق (fit) داشته باشند. مثلاً سازندگان بلبرینگ، پیچ و مهره و غیره از یک استاندارد مشخص برای تولید محصولات خودشان بهره ببرند.
اجرای استاندارد موارد زیر را پوشش خواهد داد.
۱) سازنده ملزم به پیروی الزامات مهندسی که مستند هستند خواهد شد.
۲) پیروی از استاندارد سبب ارتقا ایمنی و کیفیت محصول خواهد شد.
۳) با استانداردسازی هزینه تولید کاهش می‌یابد زیرا می‌توانید به‌صورت عمده برای بازارهای جهانی تولید کنید.

کد چیست؟

کد و به انگلیسی Code، مفهوم بعدی است که باید به آن پرداخته شود. زمانی که نهادهای دولتی استاندارد را اتخاذ کنند و از نظر قانونی لازم‌ الاجرا شود، یا زمانی که در یک قرارداد تجاری گنجانده شده است، استاندارد به یک کد تبدیل می‌شود.

کدهای ASME از نظر قانونی در بسیاری از ایالت‌های ایالات‌متحده قابل اجرا هستند. درحالی‌که در سایر نقاط جهان از نظر قانونی قابل اجرا نیستند اما چنین کشورهایی کدهای مشابه خود را دارند.
لطفاً توجه داشته باشید که الزامات ذکر شده در کد فقط در صورت زیر الزامی خواهد بود در غیر این صورت الزام‌آور نخواند بود.
۱) کد مورد نظر به عنوان قانون توسط یک نهاد نظارتی تصویب شده باشد.
۲) بخشی از قرارداد تجاری باشد.

اگر کدها لزوم اجرا شدن را نداشته باشند به عنوان یک راهنما (guidelines) برای طراحی، ساخت و نصب عمل خواهند کرد. با این حال، در اکثر فرآیندهای تولید علاوه بر استفاده از استانداردها، از دستورالعمل‌های ارائه شده در کدها نیز استفاده خواهند شد. برای مثال از مجموعه‌ی ASME Boiler and Pressure Vessel Code به عنوان یک کد که شامل بخش‌های زیر است می‌توانیم نام ببریم.
کد ASME BPVC Section I – Rules for Construction of Power Boilers
کد ASME BPVC Section II – Materials
کد ASME BPVC Section III – Rules for Construction of Nuclear Facility Components
کد ASME BPVC Section IV – Rules for Construction of Heating Boilers
کد ASME BPVC Section V – Nondestructive Examination
کد ASME BPVC Section VI – Recommended Rules for the Care and Operation of Heating Boilers
کد ASME BPVC Section VII – Recommended Guidelines for the Care of Power Boilers
کد ASME BPVC Section VIII – Rules for Construction of Pressure Vessels
کد ASME BPVC Section IX – Welding, Brazing, and Fusing Qualifications
کد ASME BPVC Section X – Fiber-Reinforced Plastic Pressure Vessels
کد ASME BPVC Section XI – Rules for Inservice Inspection of Nuclear Power Plant Components
کد ASME BPVC Section XII – Rules for the Construction and Continued Service of Transport Tanks

چرا کد مورد نیاز است؟

کد مجموعه‌ای از قوانین را ارائه می‌دهد که حداقل سطح قابل قبول ایمنی و کیفیت را برای کالاهای ساخته شده را مشخص می‌کند.
کدها برای الزامات اضافی که در کد مشخص نشده‌اند به اسپسیفیکیشن‌ها یا اسپک‌ها که در ادامه صحبت خواهیم کرد توضیحات را ارجاع می‌دهند.

اسپسیفیکیشن چیست ؟

اسپسیفیکیشن یا به انگلیسی Specification، که گاهی اوقات در زبان فارسی به اختصار اسپک نامیده می‌شود مفهوم دیگری است که باید بررسی شود.
اسپسیفیکیشن‌ها به مواردی که فراتر از الزامات کد یا استاندارد هستند، می‌پردازد.

به عنوان مثال، اگر لوله‌ی جنس فولاد ساختمانی A ۱۰۶ ، گرید B را با حداکثر کربن ۰/۲۳ ٪ را نیاز دارید در حالیکه استاندارد مربوطه مقدار مجاز را ۰/۳ ٪ می‌داند احتیاجات شما باید در سفارش خرید یا اسپسیفیکیشن مشخص گردد.
اسپسیفیکیشن‌ها توسط شرکت‌های خصوصی برای رسیدگی به الزامات اضافی قابل اعمال برای یک محصول یا برنامه خاص ایجاد می‌شوند. به عنوان مثال، اسپسیفیکیشن API ۵L مشخصات لوله‌های فولادی بدون درز و جوشی را که برای انتقال نفت و گاز استفاده می‌شود، ارائه می‌کند. این اسپسیفیکیشن در برگیرنده مشخصات لوله‌های فولادی مورد استفاده در خشکی (Onshore)، فراساحل (Offshore) و سیال ترش (Sour Services) است می‌شود. مشخصات متریال‌های API ۵L Grade B، X۴۲، X۴۶، X۵۲، X۵۶، X۶۰، X۶۵، X۷۰، X۸۰ PSL۱ و PSL۲ X۸۰ در آن موجود است.

چرا اسپسیفیکیشن‌ها مورد نیاز است؟

این به خریدار اجازه می‌دهد تا مطابق با شرایط طراحی و خدمات، الزامات خاصی را لحاظ کند.
این اجازه می‌دهد تا محصول خود را سفارشی کنید.