۰ تا ۱۰۰ انواع نقشه‌های پایپینگ

۰ تا ۱۰۰ انواع نقشه‌های پایپینگ

پس از طراحی یک مدل سه بعدی و کامل از تأسیسات پایپینگ با نرم‌افزار‌هایی مانند SP3D، PDMS، Autodesk و غیره مهم است که همان اطلاعات را با وضوح کافی به تیم ساخت و مونتاژ منتقل کنید. از آنجایی که تأسیسات پایپینگ پیچیده هستند، معمولاً نمی‌توان تمام اطلاعات را از طریق یک نقشه یا نمودار منتقل کرد. لذا برای حل این مشکل، طراحان برای ارائه کامل و بدون ابهام اطلاعات، چندین نقشه را ارائه می‌کنند. از این رو قصد داریم انواع نقشه‌های پایپینگ را بررسی کنیم.
در پروسس پایپینگ (Process Piping) و پاور پایپینگ (Power Piping)، غالباً ۵ نوع نقشه و نمودار تهیه می‌شود تا افراد ذینفع بتواند تأسیسات پایپینگ طراحی شده را کامل درک کنند.

در این مقاله، انواع نقشه‌های پایپینگ مورد نیاز برای اجرای پایپینگ را بررسی می‌کنیم. لازم به ذکر است که در مقالات جداگانه هر کدام از نقشه‌های پایپینگ به صورت کامل بررسی شده‌اند اما در این مقاله قصد داریم که برای جمع‌بندی آن‌ها را توضیح دهیم. انواع نقشه‌های پایپینگ به شرح زیر هستند.

۱) نقشه طرح پایپینگ General Arrangement Drawing (GAD)/Piping Plan Drawing
۲) نمودار جریان فرآیند Process Flow Diagram (PFD)
۳) نقشه پایپینگ و ابزار دقیق (P&ID) Piping and Instrument Diagram
۴) طرح گستردگی تأسیسات Plot Plan Layout
۵) نقشه ایزومتریک پایپینگ Piping Isometric Drawing

۱) نقشه طرح پایپینگ Piping Plan Drawing

نقشه طرح پایپینگ یا به انگلیسی Piping Plan Drawing که گاهی اوقات با نام General Arrangement Drawing نیز شناخته می‌شود که توسط طراحان پایپینگ با چشم انداز شفاف‌سازی مونتاژ کامل سیستم پایپینگ توسعه داده شده است.
این نقشه، با استفاده از نمای دوبعدی از بالا (Top) و جانب (Side) و گاهی اوقات رو به رو (Front) اندازه‌های اصلی یک تأسیسات پایپینگ را مشخص می‌کند و در صورتی که لازم باشد باید نمای برش خورده را هم نشان دهد. لذا از این جهت به این نقشه، نقشه‌ی طرح‌بندی پایپینگ یا Piping Layout Drawing نیز گفته می‌شود.

اطلاعات قابل استخراج از نقشه طرح پایپینگ Piping Plan Drawing

۱) ابعاد، طول و مسیر لوله در آن مشخص است.
۲) فاصله مرکز تا مرکز در آن مشخص است.
۳) موقعیت دقیق لوله‌ها بر روی نگهدارنده یا تجهیز دیگر مشخص است.
۴) انواع ساپورت‌ها که برای خطوط لوله نیاز است مشخص است.
۵) ابزار دقیق و تجهیزات متصل به لوله مشخص است.

محدودیت‌های نقشه طرح پایپینگ Piping Plan Drawing

۱) این نقشه جزئیاتی در مورد نوع و ضخامت عایق لوله ارائه نمی‌دهد.
۲) اطلاعات طراحی مانند فشار و دمای طراحی، فشار و دما عملیاتی، فشار هیدروتست (HT) در آن ذکر نشده است.
۳) این نقشه ظاهری بسیار شلوغ در نمایش تأسیسات پیچیده دارد.
۴) هنگامی که مسیر لوله پس از حرکت در موقعیت عمودی به سمت بالا یا پایین تغییر می‌کند. گاهی اوقات بدست آوردن ارتفاع دقیق لوله در آن نقطه خاص غیرممکن است.
۵) در صورت وجود تغییر جهت غیر متعارف لوله، این نقشه نمی‌تواند اطلاعات لازم را به کاربر بدهد.

۲) نمودار جریان فرآیند Process Flow Diagram (PFD)

نمودار جریان فرآیند یا به انگلیسی Process Flow Diagram که به اختصار PFD نوشته می‌شود؛ ارتباط اصلی بین تجهیزات پایپینگ را توضیح می‌دهد. این نمودار برای نمایش و به دست آوردن اطلاعات در مورد جهت جریان سیال و اتصال بین تجهیزات مختلف در یک فرآیند شیمیایی از طریق سیستم پایپینگ، استفاده می‌شود.

اطلاعات قابل استخراج از نمودار جریان فرآیند Process Flow Diagram (PFD)

۱) این نقشه نشان دهنده ظرفیت و اطلاعات عملیاتی تجهیزات است.
۲) تمام جریان‌های جریان فرآیند نشان داده شده در نمودار جریان فرآیند (PFD) یک شماره شناسایی منحصر به فرد دارد که کمک می‌کند تا اطلاعاتی در مورد ورود و خروج مایع در هر تجهیزاتی به دست‌آورید.
۳) تمام شیر‌های کنترل و شیر‌های اصلی فرآیند در نمودار جریان فرآیند (PFD) نشان داده شده است.
۴) اگر سیستم دیگری به سیستم پایپینگ اصلی متصل باشد، در نمودار جریان فرآیند (PFD) نشان داده شده است.

محدودیت‌های نمودار جریان فرآیند Process Flow Diagram (PFD)

۱) کلاس لوله و شماره ایزومتریک مشخص نیست.
۲) شماره ابزار دقیق مشخص نیست.
۳) شیر‌های اطمینان فشار مشخص نیست.

۳) نقشه پایپینگ و ابزار دقیق (P&ID) Piping and Instrument Diagram

نقشه پایپینگ و ابزار دقیق یا به انگلیسی Piping and Instrument Diagram که به اختصار P&ID نوشته می‌شود گاهی با نام نقشه PEFs که سر واژه عبارت Process Engineering Flow Schemes است، یاد می‌شود. در نگاه اول ممکن است تصور شود که نقشه P&ID با مشابه نقشه PFD است اما تفاوت زیادی بین آن‌ها وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
نقشه P&ID، یک نمودار شماتیک است که تمامی تجهیزات، ابزار دقیق‌ها، شیر‌ها، اندازه و مشخصات لوله را در اختیار افراد ذینفع قرار می‌دهد. نقشه P&ID مهمترین سندی است که تمام نقشه‌های مهندسی مرتبط دیگر را کنترل می‌کند. در این نقشه همه شبکه‌های پایپینگ از جمله توالی انشعابات، کاهنده‌ها، شیر‌ها، ابزار دقیق‌ها و غیره قابل مشاهده است.

اطلاعات قابل استخراج از نقشه پایپینگ و ابزار دقیق (P&ID) Piping and Instrument Diagram

۱) شماره، اندازه خط و مشخصات سیستم پایپینگ مشخص است.
۲) نام و شماره کلیه تجهیزات مشخص است.
۳) نوع شیر آلات مشخص است.
۴) جزئیاتی شامل فیتینگ‌های ویژه، کاهنده‌ها، فلنج کور عینکی (Spectacle Blind Flange) و غیره مشخص است.
۵) جهت جریان خطوط مشخص است.

محدودیت‌های نقشه پایپینگ و ابزار دقیق (P&ID) Piping and Instrument Diagram

اگرچه نقشه P&ID، یک نقشه بسیار مهم برای هر کارخانه فرآیندی است. محدودیت‌هایی دارد که سبب استفاده از سایر انواع نقشه‌های پایپینگ می‌شود.
۱) در نقشه P&ID مقیاس ترسیم نشده است لذا نمی‌تواند ابعاد دقیق سیستم پایپینگ را ارائه دهد.
۲) مکان تجهیزات را در نقشه P&ID نمی‌توان تعیین کرد.
۳) مسیر، طول در نقشه P&ID مشخص نیست.

۴) نقشه موقعیت طرح تأسیسات Plot Plan Layout

نقشه Plot Plan Layout، اساساً یک نقشه چیدمان تمام تجهیزات تأسیسات پایپینگ، است. در این نقشه تمام تجهیزات و زیر ساخت آن نگهدارنده‌های لوله، ساختمان‌ها و جاده‌ها نشان داده می‌شود.
است که در آن تمام تجهیزات و امکانات پشتیبانی آن مانند قفسه لوله، سازه، ساختمان‌ها، جاده‌ها و غیره نشان داده می‌شود. تمام تجهیزات و اجزای آن بر روی یک پلان نشان داده شده است و با شماره برچسب آن که در قسمت شاخص تجهیزات نقشه ذکر شده است مشخص می‌شود.

نقشه Plot plan Layout، یک نقشه ترسیم شده در مقیاس است. از آنجایی که اطلاعات کل تأسیسات پایپینگ در یک نقشه قابل ارائه نیست این نقشه در دو بخش زیر ارائه می‌شود.
۱) طرح کلی تأسیسات Overall Plot plan، این نقشه نمای کلی قرار‌گیری تجهیزات را مشخص می‌کند.
۲) طرح جزئی تأسیسات Detailed plot plan، این نقشه به صورت جزئی نمای قرار‌گیری تجهیزات را مشخص می‌کند.

اطلاعات قابل استخراج از نقشه موقعیت طرح تأسیسات Plot Plan Layout

۱) این نقشه جزئیات نصب تجهیزات را مشخص می‌کند.
۲) این نقشه طول خطوط لوله و مساحت اشغال نصب تجهیزات را مشخص می‌کند.

محدودیت‌های نقشه موقعیت طرح تأسیسات Plot Plan Layout

۱) این نقشه موقعیت عمودی و ارتفاع تجهیزات را مشخص نمی‌کند.
۲) این نقشه مکان تک تک تجهیزاتی را که در هر واحد نصب می‌شود، را مشخص نمی‌کند.
۳) این نقشه جهت جریان را مشخص نمی‌کند.

۵) نقشه ایزومتریک Piping Isometric Drawing

نقشه ایزومتریک یا به انگلیسی Piping Isometric Drawing، پنجمین نقشه‌ایی است که برای در تأسیسات پایپینگ از آن استفاده می‌شود. نقشه ایزومتریک جزئیات کامل مسیر لوله، ابعاد، تمام اطلاعات فنی مورد نیاز برای اجرای پروژه و جزئیات آن را در اختیار ما قرار می‌دهد. همچنین باید دانست که ترسیم نقشه ایزومتریک در مقیاس نیست. موارد زیر در نقشه ایزومتریک مشخص شده است.
جزئیات خاص اجرا از جمله روش‌های اتصال لوله که در مقاله‌ی « ۰ تا ۱۰۰ آشنایی با لوله‌های پایپینگ » بحث شد و شامل جوشکاری لب‌به‌لب Butt Welded، اتصال رزوه‌ایی Screwed و جوشکاری سوکتی Socket Weld است در این نقشه مشخص است. همچنین سایر اتصالات خاص در این نقشه مشخص شده است.