۰ تا ۱۰۰ تسمه وی بلت (ٰV-Belt) یا وی شکل
تسمههای انتقال قدرت از جمله اجزای حیاتی در ماشینآلات و دستگاههای صنعتی به شمار میروند. این تسمهها در انتقال حرکت و قدرت بین قطعات مختلف ماشینآلات نقش بسیار مهمی ایفا میکنند. یکی از انواع تسمههای رایج در این زمینه، تسمه وی بلت (ٰV-Belt) یا وی شکل است که به دلیل طراحی خاص و ویژگیهای منحصر به فرد، در صنایع مختلف به عنوان یکی از ابزارهای حیاتی شناخته میشود.
مشخصه ظاهری تسمه وی بلت، شکل سطح مقطعشان است که به صورت حرف انگلیسی وی (V) است که به لحاظ همین تشابه در انگلیسی این تسمهها را با نام وی بلت (V-Belt) میشناسند. در این تسمهها علاوه بر این که شکل سطح مقطع ذوزنقهای شکل است و عموماً سطح داخلی آنها صاف میباشد.
در این مقاله، به معرفی و بررسی اجمالی از تسمه وی بلت پرداخته خواهد شد. ابتدا به تاریخچه استفاده از تسمهها و تسمه V شکل در صنعت خواهیم پرداخت و سپس به اصول عملکرد این تسمهها خواهیم پرداخت. در ادامه، ساختار و اجزای تشکیلدهنده تسمه وی شکل را مورد بررسی قرار میدهیم و به مزایا و معایب استفاده از این تسمه پرداخته و نمونههای کاربردی را معرفی خواهیم کرد.
استفاده از تسمهها به منظور انتقال حرکت و قدرت به دورههای باستانی بازمیگردد. اما تسمهها به عنوان عنصر مهم در انتقال قدرت و حرکت در ماشینآلات صنعتی در قرن نوزدهم و با پیشرفت صنعت به مراحل پیچیدهتر و بهینهتر رسید. در دهه ۱۹۱۰ میلادی، توسعه تسمههای V شکل یا V-Belt باعث بهبود عملکرد انتقال قدرت شد و از آن زمان به عنوان راهی مؤثر برای انتقال حرکت و قدرت در ماشینآلات صنعتی شناخته میشوند. تسمههای V-Belt به دلیل طراحی خاص خود، توانستند تحت شرایط مختلف به صورت مؤثری عمل کنند و در صنایع مختلفی از جمله خودروسازی، ماشینآلات سنگین، و تجهیزات صنعتی مورد استفاده قرار گیرند. این تسمهها با بهبود استفاده از فناوریهای جدید، بهبود عملکرد و کارایی خود را افزایش دادهاند و به یکی از ابزارهای اساسی در جهت بهینهسازی انتقال قدرت تبدیل شدهاند.
تسمه وی بلت (ٰوی شکل) گاهی اوقات ممکن است در بین عوام با نام تسمه دینام یا تسمه پروانه نیز شناخته شوند.
معرفی ساختار و اجزا تسمه وی بلت (ٰV-Belt)
تسمه وی شکل یا V-belt از یک ساختار ساده تشکیل شده است که شامل تعدادی اجزا است که به طور ترکیبی باعث انتقال حرکت و قدرت میشوند. اجزا و ساختار این تسمهها عبارتند از:
۱) پلیوی (Poly-V Belts)
پلیوی یا پلیویکلرید (Polyvinyl Chloride)، یکی از مواد اصلی استفاده شده در تولید تسمههای وی شکل است. این ماده از جمله پلاستیکهای مقاوم در برابر سایش، خوردگی و شرایط محیطی میباشد و منجر به ایجاد یک سطح صاف و مقاوم در تسمه میشود.
۲) استیل کورد (Steel Cord Reinforcement)
استیل کورد یا توری استیلی، به عنوان لایههای تقویتکننده در داخل تسمه مورد استفاده قرار میگیرد. این لایههای استیلی باعث افزایش استحکام و مقاومت تسمه در برابر فشار و کشش میشوند.
۳) لایه محافظ (Protective Layer)
تسمههای وی شکل معمولاً دارای لایه محافظی هستند که از جلوگیری از آسیب به سطح تسمه در برابر عوامل خارجی مانند روغن، شیمیاییها و آب میپردازد.
۴) مشبک درونی (Inner Texture or Grooves)
مشبک درونی یا تکسچر داخلی تسمه، وظیفه دارد که بر روی پولی وی اثر نیرو اسکیو (توضیح در ادامه) ایجاد شده توسط چرخها یا پولیها را بگیرد و به ترتیب به انتقال حرکت کمک کند.
منظور از “نیروی اسکیو” (Skewing Force) در تسمه وی شکل، نیرویی است که به وسیلهٔ پولیها اعمال میشود تا تسمه به طور انعطافپذیری با دقت بالا روی آنها قرار گیرد. این نیرو باعث ایجاد یک زاویه کوچک بین سطح داخلی تسمه و سطح خارجی آن میشود. این زاویه باعث افزایش تماس تسمه با پولیها و در نتیجه بهبود کارایی انتقال حرکت و انتقال قدرت در تسمههای وی شکل میشود. از این رو، نیروی اسکیو بهبود کارایی و پایداری انتقال حرکت در تسمه وی شکل را تسهیل میکند.
ترکیب این اجزا باعث تولید تسمههایی میشود که به طور همزمان مقاومت در برابر فشار، انعطاف پذیری در انتقال حرکت، و عمر طولانی را ارائه میدهند. این ساختار به تسمههای وی شکل امکان میدهد که در تجهیزات مختلف از جمله خودروها، ماشینآلات تولیدی و تجهیزات صنعتی به طور گستردهای استفاده شوند.
مزایا و محدودیتهای تسمه V شکل
استفاده از تسمه وی شکل یا V-belt در انتقال قدرت دارای مزایا و محدودیتهای خاصی میباشد که در ادامه به تفصیل بررسی میشوند:
مزایا:
۱) کارایی بالا: تسمههای وی شکل به علت اصل عملکردشان، توانایی انتقال قدرت با کارایی بالا را دارند. این تسمهها با تولید نیروی اسکیو، انتقال حرکت را بدون لغزش و با کارایی بهبود یافته انجام میدهند.
۲) سهولت نصب و تعویض: نصب و تعویض تسمههای وی شکل نسبت به سیستمهای انتقال قدرت پیچیدهتر، سریعتر و سادهتر است. این ویژگی میتواند زمان و هزینههای تعمیرات را کاهش دهد.
۳) بهرهوری فضایی: تسمههای وی شکل به دلیل طراحی جمع و جور و فضای کمی که نیاز دارند، در فضاهای محدود میتوانند استفاده شوند.
محدودیتها:
۱) محدودیت در انتقال قدرت بزرگ: تسمههای وی شکل در مواردی که نیاز به انتقال قدرت بزرگ وجود دارد، ممکن است محدودیت داشته باشند. این تسمهها به طور عمده برای انتقال قدرتهای کوچک تا متوسط مورد استفاده قرار میگیرند.
۲) احتمال کاهش کارایی در دماهای بالا: در دماهای بسیار بالا، اثر گرما بر تسمههای وی شکل میتواند باعث کاهش کارایی و عمر آنها شود.
با اینکه تسمه وی شکل دارای محدودیتهایی نیز است، اما با توجه به مزایای کارایی، سهولت نصب و ساختار ساده، به عنوان یک ابزار مهم در انتقال قدرت در صنایع مختلف بهرهبرداری میشود.
کاربردهای تسمه V-Belt
تسمه وی شکل یا V-Belt به عنوان یکی از راههای مؤثر برای انتقال حرکت و قدرت در ماشینآلات و تجهیزات مختلف در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار میگیرد. این تسمهها به دلیل ویژگیهای خاص و عملکرد کارآمد خود در زیر زمینهها به کار میروند:
۱) خودروسازی: تسمههای وی شکل در خودروها برای انتقال قدرت بین موتور و اجزای مختلف مانند ژنراتور، پمپهای آب و وسایل دیگر به کار میروند.
۲) ماشینآلات کشاورزی: از تسمههای وی شکل در تجهیزات کشاورزی مانند تراکتورها، کمپرسورها و پمپهای مختلف برای انتقال قدرت استفاده میشود.
۳) صنایع تولیدی: در خطوط تولید، تسمههای وی شکل برای انتقال محصولات، مواد خام و مواد تمام شده به کار میروند.
۴) تجهیزات صنعتی: از جمله استفادههای دیگر تسمههای وی شکل، انتقال قدرت در تجهیزات صنعتی مانند پمپها، کمپرسورها، و دستگاههای تولیدی است.
۵) تجهیزات ساختمانی: در تجهیزاتی مانند آسانسورها، پلهبرقیها و نقالهها نیز از تسمههای وی شکل استفاده میشود.
۶) تجهیزات خانگی: تسمههای وی شکل در انواع تجهیزات خانگی از جمله ماشینهای لباسشویی، تهویه مطبوع، کولر و کمپرسورهای خانگی به کار میروند.
معرفی تسمههای وی بلت (V-Belt)
تسمههای انتقال قدرت وی شکل، دارای ویژگی قابلیت تحمل دور بالا و کشش زیاد میباشند و طول تسمه پروانهها غالباً بر اساس اینچ محاسبه میگردد.
تسمههای وی بلت دارای سایزهای مختلف هستند که تمامی آنها با حرف SP شروع میشوند که از کلمه اسپیشیال (Special) منشأ گرفته است. تسمههای V شکل تقویت شده هستند و با نامهای B، A و C که به صورت SPB ،SPA و SPC نامگذاری شده است؛ در بازار موجود میباشند.
تسمه انتقال قدرت V شکل روکش دار اسپیشیال، کشش خوبی را روی پولی ایجاد میکنند و دارای کمترین لغزش از روی سطح پولی میباشند.
به ترتیب تسمههای SPC و SPB و سپس SPA قدرت و تحمل بیشتری در مقابل کشش و ساییدگی دارند. تسمههای انتقال قدرت SPB ،SPA و SPC دارای سایزبندیهای تولید شده بر حسب اینچ میباشد.
حروف C ،B، A و … نمایانگر پهنای تسمه هستند. تسمههای با حرف “A” پهنای کمتری دارند و با افزایش حروف بعدی، پهنای تسمه افزایش مییابد.
تسمه SPA: تسمههایی با پهنای کم هستند و برای کاربردهای با توان کم مناسب هستند.
تسمه SPB: تسمههایی با پهنای بیشتر از سایز “A” هستند و معمولاً برای کاربردهای با توان متوسط استفاده میشوند.
تسمه SPC: تسمههای با پهنای بیشتر از سایز “B” هستند و مناسب برای کاربردهای با توان بالا میباشند.
این سیستم نامگذاری بر اساس استاندارد ISO 4184 و DIN 2215 ایجاد شده است و تولیدکنندگان تسمههای وی شکل از این سیستم برای نامگذاری تسمههای خود استفاده میکنند. این نامها به صورت عمومی اطلاعاتی در مورد پهنا و مصرف توان تسمهها را ارائه میدهند.
تسمه کولر
تسمه کولر یک نوع از تسمههای انتقال قدرت (V-Belt) است که برای انتقال قدرت نیروی محرکه تولید شده در الکتروموتور کولر است. این نیرو توسط تسمه به پولی منتقل میشود. هر چه که نیروی محرکه تولید شده در موتور کولر قویتر باشد باید تسمه با سایز بزرگتری برای آن استفاده شود سایز این تسمهها معمولاً استاندارد هستند و در جدول زیر شماره تعدادی از تسمههای کولر تولید داخل گردآوری شده است. دقت شود ملاک، اطلاعات دفترچه راهنمای محصول میباشد.
نکات مهم در استفاده از تسمه وی شکل
استفاده از تسمه وی شکل به صورت صحیح و مطابق با استانداردهای تولیدکنندگان مهم است تا کارایی و عمر طولانی این تسمهها تضمین شود. در ادامه به نکاتی که در استفاده از تسمه وی شکل باید مدنظر داشته باشید، اشاره میشود:
۱) تنظیم تنش: تنش تسمه باید مطابق با مقادیر تعیین شده توسط تولیدکننده تنظیم شود. تنش نامناسب میتواند منجر به کاهش عمر تسمه یا خرابی سیستم انتقال قدرت شود.
۲) تعویض به موقع: تسمهها به مرور زمان و با اثر سایش و استفاده فرسوده میشوند. تعویض به موقع تسمهها پیش از خرابی آنها، از افت کارایی و توقف ناگهانی جلوگیری میکند.
۳) کنترل دما: دمای اطراف و کارکرد تسمه در دماهای بالا یا پایین باید کنترل شود. دماهای بسیار بالا میتوانند منجر به تخریب تسمه و کاهش کارایی آن شوند.
۴) نظافت و مراقبت: تسمهها باید در دستگاهها و ماشینآلات تمیز نگه داشته شوند. ورود ذرات خارجی و آلودگیها میتواند باعث خرابی تسمه و کاهش عمر آن شود.
۵) توجه به هشدارها: هشدارها و راهنماییهای تولیدکننده را برای نصب، تنظیم و نگهداری تسمه دقیقاً رعایت کنید.
۶) بررسی منظم: تسمهها باید به صورت دورهای بررسی و برای هر نشانهای از سایش، خرابی یا کاهش کارایی بررسی شوند و در صورت نیاز تعویض شوند.
با رعایت این نکات، امکان استفاده بهینه از تسمه وی شکل و حفظ عمر طولانی و عملکرد موثر آن در سیستمهای انتقال قدرت فراهم میشود.
تنظیم تنش (میزان سفتی یا شلی) تسمههای وی شکل
نصب صحیح تسمههای وی بلت بسیار مهم است و باید به قدر کافی سفت باشد که در صورت سفت بودن بیش از حد، تسمه بیش از حد داغ میشود و این باعث از بین رفتن تسمه خواهد شد. از طرفی شل بودن تسمه باعث میشود که تسمه از روی پولی سر بخورد و عمر آن به شدت کاهش یابد. شل بودن تسمه دینام در خودرو سبب میشود که دینام خودرو نتواند باطری را شارژ کند و همچنین واتر پمپ خودرو به خوبی کار نکند و آب رادیاتور به سرعت داغ شود و مسائل و مشکلات بیشتری پیش بیاید و تمام اینها به خاطر شل بودن تسمه دینام ممکن است اتفاق بیافتد.
نحوه تست شلی یا سفتی تسمه وی بلت
برای تست شلی یا سفتی تسمه وی شکل دو راه وجود دارد: یکی به کمک دستگاهی است که به این منظور ساخته شده است و دیگری روشی است که برای همه افراد قابل دسترسی میباشد و آن این است که با انگشت به مرکز فاصله بین دو پولی تسمه فشار آورید و پس از این کار، انحراف نباید بیشتر از یک یا دو سانتیمتر باشد. (دقت شود این کار زیر نظر افراد با تجربه انجام شود).
تعویض تسمه وی بلت
تسمه وی بلت، به مرور زمان در اثر نیروهای اعمالی به آن، قرار داشتن در مجاورت حرارت موتور و غیره فرسوده میشود. اگر تعویض تسمه وی بلت به موقع انجام نشود به صورت ناگهانی تسمه پاره یا بریده خواهد شد و سبب بروز خسارت خواهد شد.
فرسودگی تسمه وی بلت در خودرو (تسمه دینام یا پروانه) را جدی بگیرید. زیرا در اکثر خودروها این تسمه علاوه بر اینکه وظیفه شارژ باتری خودرو را دارد، وظیفه به کار انداختن واتر پمپ خودرو را نیز دارد اگر که تسمه به هر علتی پاره شود سیستم خنک کاری آب موتور دچار اختلال شده و در نتیجه باعث آسیبهای جدی به موتور خودرو خواهد شد.
علائم فرسودگی تسمه وی بلت
از علائم فرسودگی تسمه وی شکل (تسمه دینام) میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱) شنیدن صدای جیغ از موتور له علت شل بودن تسمه دینام
۲) نبود کنترل مناسب بر فرمان به علت عدم کارکرد درست پمپ هیدرولیک فرمان
۳) روشن شدن چراغ باطری
۴) داغ شدن شدید موتور
نکته بسیار مهم: شما نباید به صرف داشتن یا نداشتن علائم بالا در مورد تعویض تسمه دینام یا پروانه تصمیم گیری کنید. بلکه بهترین کار سرویسهای دورهایی خودرو است که توسط یک مکانیک ماهر باید انجام شود.
نحوه تعویض تسمه دینام
بررسی برای یافتن هر گونه ترک و خوردگی [مقاله ۰ تا ۱۰۰ علائم ظاهری خرابی تسمههای صنعتی مطالعه شود]
باز کردن تسمه معیوب
بررسی پولیها و بلبرینگ دینام خودرو
اقدام به جایگزینی تسمه معیوب با تسمه سالم و مرغوب
اهمیت تعویض تسمه دینام یا پروانه معیوب
همانطور که گفته شد تسمه دینام (تسمه پروانه) نقش اساسی در کارکرد دینام، سیستم تهویه مطبوع، سیستم فرمان و واتر پمپ ایفا میکند. در نتیجه استفاده از خودرویی که تسمه آن معیوب میباشد یا به طور کلی پاره شده است خسارت بسیار جدی را به خودرو تحمیل خواهد کرد.
پاره شدن تسمه دینام یا پروانه
یک راننده ماهر و با تجربه هیچ زمان تعویض تسمه دینام معیوب را آنقدر به تأخیر نمیاندازد تا که سبب پاره شدن تسمه دینام یا پروانه شود. اما اگر به هر دلیل به هنگام حرکت خوردو تسمه دینام پاره شود باید خودرو را سریعاً متوقف کرد و از ادامه حرکت با آن جداً پرهیز کرد.
پاره شدن تسمه دینام یا پروانه، مانند پاره شدن تسمه تایم نیست که به صورت ناگهانی سبب خسارت زدن جدی به موتور خودرو شود بلکه معمولاً شما با سه نشانه زیر مواجه خواهید شد و اگر سریعاً خودرو رو متوقف کنید به خودروی شما خسارت چندانی وارد نمیشود.
۱) چراغ باتری در پست آمپر روشن نمیشود و اخطار میدهد.
۲) به علت از کار افتادن واتر پمپ و توقف گردش آب، آمپر دمای موتور به سرعت شروع به بالا رفتن میکند.
۳) کنترل کردن و فرمانپذیری فرمان خودرو به علت از کار افتادن پمپ هیدرولیک فرمان کاهش مییابد.
کاتالوگ انواع تسمههای صنعتی
تسمههای صنعتی مانند هر کالای صنعتی دیگر دارای کد معرف یا شماره فنی میباشند که غالباً شرکتهای بزرگ تولیدکننده تسمههای صنعتی یکسان میباشد. در ادامه این مقاله کاتالوگ انواع تسمههای صنعتی شرکت دانگیل (Dongil) کره را قرار دادهایم که میتوانید دانلود کنید.
این مقاله در تاریخ ۶ شهریور ۱۴۰۲ آپدیت شده است.
به این مقاله چقدر امتیاز میدهید؟
Rating 3.20 from 310 votes
این صفحه را با دیگران به اشتراک بگذارید و امتیاز بگیرید
مقاله خوبی بود اما کاش یه معرفی برندهای تسمه پروانه تو متن میآورید. بنظرم برای تعویض تسمه پروانه خودرو، تسمه پاورگریپ، تسمه سانلی، تسمه دانگیل تو بازار ایران الان خوب هستند البته باید اورجینالش گیر بیاری و گرنه فایدهای نداره. اگه شما برند دیگه میشناسید معرفی کنید. ممنونم
با سلام و احترام، ممنون از نظر شما. از نظر من تاکید اول مصرف کننده بجای برند باید روی کیفیت باشد. برندهایی که معرفی کردید اگر اصلی باشند مناسب هستند.
بسیار عالی و تشکر از مطالب مفیدتون
خواهش میکنم امیدوارم که برای شما مفید بوده باشد.
عالی بود ممنون از سایت خوبتون
خواهش میکنم ، نظر لطف شماست