۳ مشخصه اصلی برای انتخاب روغن موتور مناسب

۲) غلظت یا گرانروی روغن موتور

دومین مشخصه اصلی روغن موتور خودرو، غلظت یا گرانروی روغن موتور می‌باشد که در ادامه با آن بیشتر آشنا می‌شویم.

غلظت یا گرانروی (ویسکوزیته) یک سیال، بیانگر میزان مقاومت آن در برابر جاری شدن است. به عبارت دیگر هر چه این عدد بالاتر باشد سیال مقاومت بیشتری در برابر سیال شدن نشان می‌دهد. لذا هرچه روغن دارای گرانروی بیشتری باشد، مقاومت آن در برابر جاری شدن بیشتر است.

برای طبقه‌بندی غلظت یا گرانروی روغن موتور، شاخص‌های مختلفی وجود دارد که روشی که توسط انجمن مهندسین خودرو ارائه شده است کاربرد بیشتری دارد. انجمن مهندسین خودرو (SAE) که مخفف عبارت Society for Automobile Engineers است؛ یک سیستم کد عددی برای درجه‌بندی روغن‌های موتور بر اساس ویژگی‌های ویسکوزیته آن‌ها به نام SAE J۳۰۰ ایجاد کرده است. در این روش غلظت عددی بین ۰ تا ۶۰ را شامل می‌شود و تعیین‌کننده ویسکوزیته روغن موتور است.
که در ابتدا نمرات ویسکوزیته اولیه همه روغن‌ها تک درجه بودند و اما به تدریج مشخص شد که برای بهبود عملکرد موتور خودرو مخصوصاً مناطق چهار فصل باید روغن‌هایی را ارائه داد که تغییرات دما تأثیر کمتری بر روی گرانروی آن داشته باشد. لذا آن‌ها روغن‌های چند گرید (مولتی گرید) را معرفی کردند. برای اطلاعات بیشتر در این مورد مطالعه‌ی مقاله «شاخص ویسکوزیته چیست و چرا مهم است؟ » توصیه می‌شود.

الف) سینگل گرید (تک درجه)

در صورتی که SAE تنها یک عدد داشته باشد به معنای این است که این روغن موتور درجه ویسکوزیته چهار فصل را ندارد و تنها برای هوای سرد یا گرم ساخته شده‌است. روغن موتور‌های سینگل گرید، تنها مخصوص یک شرایط آب و هوایی تولید می‌شوند. برای مثال روغن موتور SAE ۳۰ یک روغن سینگل گرید می‌باشد.

ب) مولتی گرید (چند درجه)

روغن‌های مولتی گرید برای هر چهار فصل مناسب هستند. در این روغن موتور‌ها از دو عدد و حرف W که اول کلمه Winter یا زمستان است استفاده می‌شود. برای مثال در روغن ۵W-۳۰ عدد ۵ کنار W نشان دهنده درجه ویسکوزیته در دمای سرد و عدد دوم نشان دهنده این است که اگر دمای موتور به بالاترین دما برسد، ویسکوزیته روغن از عدد نوشته شده بالاتر نخواهد رفت.

 

برای اینکه مسأله کاملاً واضح بشود دو روغن موتور ۱۰W-۴۰ و ۵W-۴۰ را با هم مقایسه می‌کنیم، روغن موتور ۱۰W-۴۰ یعنی اینکه گرانروی روغن در دمای پایین‌تر مثلاً در هنگام استارت زدن همانند روغن ۱۰ است و در دمای بالا (پس از گرم شدن کامل موتور) گرانروی روغن همانند روغن ۴۰ است. در مورد روغن موتور ۵W-۴۰ نیز همین طور یعنی اینکه گرانروی روغن در هنگام استارت همانند روغن ۵ و پس از حدود ۱۵ الی ۲۰ دقیقه که موتور خودرو گرم شد گرانروی روغن همانند روغن ۴۰ است.

لذا استارت موتور خودرو با روغن موتور ۵W-۴۰ در هوای سرد نرم‌تر از استارت موتور خودرو با روغن موتور ۱۰W-۴۰ خواهد بود. لذا از این جهت توصیه می‌شود برای مناطق سردسیر ایران از روغن موتور‌هایی که ویسکوزیته پایین‌تری دارند استفاده بشود.

 

۳) طبقه‌بندی کیفیت روغن موتور

سومین نکته که برای خرید روغن موتور باید مد نظر قرار داد، کیفیت روغن موتور است. طبقه‌بندی کیفی روغن موتور از نظر کیفی به روش‌های گوناگون طبقه‌بندی شده است. یکی از شناخته‌شدن تقسیم‌بندی‌ها مربوط به مؤسسه نفت آمریکا یا API که مخفف American Petroleum Institute است.

 این طبقه‌بندی براساس آزمایش‌های موتوری که سطح‌های مرغوبیت را برای روغن‌های گوناگون ارزیابی می‌کند بنا نهاده شد است. اکنون سیستم طبقه‌بندی API شامل ۱۸ طبقه‌بندی کیفی است.

در این مجموعه، ۱۸ طبقه‌بندی با حرف S برای روغن‌های مورد بهره‌گیری در موتور‌های بنزینی و ۱۰ طبقه با حرف C برای روغن‌های مورد استفاده در موتور‌های دیزلی تدوین شده است.

این سیستم طبقه‌بندی، یک سیستم با انتهای باز بوده و اجازه می‌دهد که طبقه‌بندی‌های نو مورد نیاز که مورد توافق انجمن‌های مهندسی و سازندگان موتور قرار گرفته باشد، به آن افزوده شود. همان گونه که در گذشته اشاره شد، این سطوح مرغوبیت به علت تغییر در طراحی موتور‌ها و هم چنین فن‌آوری نو ساخت مواد افزودنی روغن‌های به سرعت از رده خارج می‌شود. به طور نمونه، روغن‌های موتوری بنزینی از نظر سطح کیفی از کم‌ترین رده تا بهترین شامل از حرف انگلیسی A تا N (در حال حاضر) تقسیم‌بندی می‌شود.

به عبارت دیگر سطح کیفی روغن SB بهتر از SA و سطح کیفی روغن SC بهتر از SB و…. است. این سطح‌های مرغوبیت به علت تغییر در طراحی موتور‌ها و هم چنین فن‌آوری‌های نوین ساخت مواد افزودنی روغن‌ها، جایگزین سطح مرغوبیت گذشته شده و نوع پیشی از رده خارج می‌شود.

در حال حاضر فقط روغن موتور‌های با سطح کیفی SN، SM، SL، SJ اجازه حضور در بازار را دارند که از این بین مطابق با آنچه که گفته شد روغن موتور SN بالاترین سطح کیفی را دارد.

 

زمان تعویض روغن موتور 

قبل از اینکه به این سؤال پاسخ بدهیم که چه زمانی باید روغن موتور عوض بشود لازم می‌دانیم که اشاره‌ایی به وظایف اصلی روغن موتـور کنیم. وظایف اصلی روغن موتور عبارت‌اند از:

۱- کاهش اصطکاک بین قطعات محرک موتور (شاتون، پیستون، سیلندر و… )

۲- کاهش سایش قطعات موتور

۳- تمیز نگه داشتن قطعات داخلی موتور خودرو

همانطور که مطلب برای شما روشن شده است روغن موتور وظیفه‌های مهمی را برعهده دارد لذا هرگونه سهل انگاری نسبت به تعویض به موقع روغن موتور و خرید روغن موتور با کیفیت گریبان گیر صاحب خودرو خواهد شد. شاخصه‌هایی زیر نشان دهنده فرارسیدن زمان تعویض روغن موتور می‌باشد.

۱) صدای نامناسب موتور

وظیفه روغن موتور روانکاری بین قطعات محرک موتور خودرو مانند شاتون، پیستون و…. است. و وقتی روغن موتور به مرور زمان خاصیت خود را از دست بدهد، عملکرد و راندمان موتور خودروی شما کاهش پیدا می‌کند و قطعات با هم برخورد می‌کنند و سایش بین قطعات ایجاد می‌شود و در نتیجه صدای موتور ماشین از حالت عادی بیشتر می‌شود.

۲) سیاه شدن روغن موتور

سیاه شدن روغن موتور به علت واکنش مواد افزودنی پاک‌کننده موجود در روغن موتور با دوده حاصل از احتراق در موتور خودرو است. سیاه شدن روغن موتور نتیجه جذب و پاک کردن آلاینده‌های موجود در موتور خودرو است.

اگر روغن موتوری را خریداری کردید و در بازدید‌های دوره‌ایی روغن موتور متوجه شده‌اید اصلاً روغن موتور سیاه نشده است در کیفیت روغن موتور شک کنید چرا که روغن موتور فوق الذکر فاقد توانایی پاک کنندگی می‌باشد.

روغن موتور مرغوب پس از مدتی رنگ آن به سمت سیاهی می‌گراید لذا باید روغن موتور آلوده را پس از مدتی با روغن تازه تعویض کنید.

۳) اخطار روشن شدن چراغ روغن

اخطار روشن شدن چراغ روغن، دلایل مختلفی دارد که علت اصلی آن مشکل در سیستم روغن‌رسانی خودرو می‌باشد.

یکی از علت‌های اخطار روشن شدن چراغ روغن، مربوط به کاهش سطح روغن است که باید پس از بررسی، در صورت کم بودن سطح روغن، به آن روغن اضافه کرد.

اما علل دیگری هم می‌تواند سبب اخطار روشن شدن چراغ روغن موتور شود مانند استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت، قاتی شدن آب با روغن و مشکل در پمپ روغن و کاهش فشار روغن در خودرو از دیگر از دیگر علل آن هستند.

۴) رسیدن کیلومتر ماشین به آستانه تعویض روغن موتور

هرگز نباید فراموش بشود که روغن موتور خودروی شما عمر محدودی دارد و پس از طی شدن آن حتماً باید نسبت خرید روغن موتور جدید و تعویض روغن موتور اقدام کرد.

با توجه به شرایط کار و عملکرد موتور، کیفیت فیلتر‌های هوا و روغن، مدت زمان ماندن روغن در کارتر و ترافیک و یا حرکت در محیط‌های با گرد و غبار و آلودگی زیاد و شرایط آب و هوایی نامناسب زمان تعویض روغن موتور بین ۵٬۰۰۰ تا ۱۲٬۰۰۰ کیلومتر است البته این زمان تقریبی است و بهتر است از کاتالوگ موتور خودروی خودتان زمان دقیق آن را بیابید. اما توصیه اکیر شده است که قبل از ۱۰٬۰۰۰ کیلومتر حتماً روغن موتور تعویض شود.

 

افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن موتور خودرو

افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن موتور ترکیبات شیمیایی هستند که به روغن موتور خودرو افزوده شده‌اند تا خصوصیات خاصی را به روغن موتور اضافه کند یا خصوصیاتی را در روغن موتور بهبود ببخشد.

افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن موتور برای اولین بار در سال ۱۹۲۰ میلادی در روانکار‌ها مورد استفاده قرار گرفت، و پس از آن استفاده از افزودنی‌ها در روغن موتور گسترش یافته است بطوریکه امروزه غالب بهبود‌هایی که شرکت‌های مطرح در عرصه روانکار‌ها و روغن‌های صنعتی بر روی روغن موتور انجام می‌دهند در زمینه بهبود افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن موتور است. افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن موتور خودرو، وظایف زیر را انجام می‌دهند.

۱) محافظت از سطوح روانکاری شده

افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن موتور سطح مورد نظر را می‌پوشانند و به این ترتیب موتور خودرو را در برابر زنگ زدگی و سایش محافظت می‌کنند. افزودنی یا ادتیو‌های ضد سایش، ضد‌های خوردگی و پاک‌کننده‌ها روغن موتور از این نوع می‌باشند.

۲) افزایش کارایی روانکار

افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن موتور که باعث افزایش کارایی روانکار در کاربرد‌های خاص می‌شوند. بهبود دهنده‌های شاخص گرانروی، کاهش دهنده‌ی اصطکاک و افزودنی‌های پایین آورنده‌ی نقطه‌ی ریزش روغن موتور از این نوع می‌باشند.

۳) محافظت از روانکار

افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن موتور که باعث تأخیر در خراب شدن روغن موتور می‌شوند. افزودنی‌های ضد اکسیداسیون روغن موتور که تمایل روغن موتور را به اکسید شدن و تشکیل لجن را کاهش می‌دهند از این نوع هستند.

 

بررسی مهم‌ترین خواص ایجاد شده توسط ادتیو‌های روغن موتور   

۱) افزایش پایداری روغن موتور در مقابل اکسید شدن
۲) جلوگیری از کاهش گرانروی روغن موتور در دما‌های بالا
۳) کاهش خوردگی سطوح و جلوگیری از زنگ زدن سطوح
۴) پایین آوردن نقطه‌ی ریزش روغن موتور و جلوگیری از تشکیل کف
۵) کاهش اصطکاک سطوح درگیر

مقدار افزودنی‌ها یا ادتیو‌های روغن از مقادیر کم (چند ppm) تا مقادیر بالاتر (۲۵ درصد) قابل تغییر است. کارایی روغن موتور خوب به کیفیت روغن پایه و نوع و میزان افزودنی‌های آن بستگی دارد. در صورت عدم استفاده از روغن پایه‌ی مناسب، افزودنی‌ها نمی‌توانند به میزان مطلوبی کارایی روانکار را افزایش دهند. شرکت‌های معتبر در این عرصه همواره با انجام تحقیقات جدید روز به روز کیفیت محصولات خود را افزایش می‌دهند.

 

جمع‌بندی نهایی برای خرید روغن موتور خودرو

همانطور که اشاره شد در روغن موتور خودرو، سه مشخصه‌ی اصلی ۱) نوع روغن موتور به لحاظ نوع پایه آن ۲) غلظت یا گرانروی روغن موتور ۳) طبقه‌بندی کیفیت روغن موتور وجود دارد.

نوع روغن موتور، می‌تواند مینرال، سنتیک و نیمه سنیک باشد که به ترتیب سنتیک، نیمه سنیک و مینرال کیفیت بیشتری دارند.

سطح کیفیت روغن موتور که با شاخص API مشخص می‌شود؛ می‌تواند از حرف J تا N باشد که روغن N بالاترین سطح کیفیت را دارد.

گرانروی یا غلطت که با شاخص SAE، مشخص می‌شود هر چه عدد بالاتری باشد نشان می‌دهد که روغن دارای غلظت بیشتری است.

در نهایت توصیه می‌شود که در مناطق گرمسیر از روغن‌هایی با گرانروی ۳۰ تا ۴۰ و در مناطق سردسیر روغن‌هایی با گرانروی ۵ تا ۲۵ استفاده شود. البته این مورد باید در دفترچه خودرو نیز چک شود. 

 

 

 

روغن موتور توصیه شده برای خودرو

برای تعیین روغن موتور توصیه شده برای خودرو، باید دفترچه راهنمای خودرو مطالعه شود. در ادامه بر اساس دفترچه ارائه شده توسط خودرو ساز روغن موتور پیشنهادی ارائه شده است.